Iedereen in Enschede is Enschedeër, maar niet iedereen is Pathmosser, Helmerhoeker of Usseloër. In Enschede wordt je identiteit niet alleen bepaald door je achternaam of je beroep, maar ook door de wijk waar je woont of bent opgegroeid. De buurt vormt een deel van wie je bent. De huizen delen vaak dezelfde gevels, de kinderen dezelfde schoolpleinen, en de gemeenschap biedt een herkenning die diepgeworteld is. Voor Brigitta Veenstra is dit precies de reden waarom ze moeite heeft te zeggen dat ze in Veldkamp-Getfert-West woont. “Alles hier ademt Pathmos, en toch ligt dit officieel in de wijk Veldkamp,” zegt ze terwijl ze in haar keuken het knopje van het haar senseoappraat indrukt.

In de kleine woonkamer aan de calicotestraat zitten we rond stevige eikenhouten tafel. Aan de muur hangen verschillende foto’s van haar man en dochter. Op de bank met een senseokoffie in haar benadrukte ze met trots van Pathmos komt: “Ik ben er niet geboren, maar wel opgegroeid. Ik heb ook elders in de stad gewoond, zoals in Velve-Lindehof en Deppenbroek, maar ik verlangde altijd terug naar mijn Pathmos,” vertelt ze met een warme glimlach. Naast haar werk in de schoonmaak is ze een actief lid van de wijkraad van Pathmos. “De Boei – het stadsdeelcentrum in West – is mijn tweede thuis. Ik ben er elke dag te vinden. Ik organiseer de bingoavonden en beheer de Facebookpagina Pathmos: Wijk met karakter. Pathmos is een deel van mijn identiteit. Ik heb geprobeerd om bij de wijkraad van Veldkamp-Getfert-West aan te sluiten, maar dat voelde niet goed. Veel mensen daar zijn ondernemers of kunstenaars. Dat is gewoon niet mijn slag volk. Op Pathmos is alles wat volkser en wat normaler voor mijn gevoel. Ook al moet ik elke dag de grens van de Pathmossingel over om ernaartoe te gaan.”

Wie bepaalt de grenzen?
Elke stad heeft, haar wijken en buurten. Maar wie beslist eigenlijk waar de grenzen liggen? “Gemeenten in Nederland delen hun gebied in wijken en buurten in. De richtlijnen hiervoor worden vastgesteld door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS),” legt Annette Toonen, woordvoerder van de gemeente Enschede, uit. “Deze indeling is bedoeld om informatie te verzamelen over wijken en buurten op een uniforme en representatieve manier.”

Het CBS is verantwoordelijk voor de zogenaamde Wijk- en Buurtindelingen (WBI). In een openbaar document beschrijft het CBS hoe deze indelingen worden gemaakt en waar rekening mee moet worden gehouden. Zo moet een buurt uit aaneengesloten bebouwing bestaan, voornamelijk bestemd zijn voor wonen, en bij voorkeur tussen de 250 en 2500 inwoners hebben.

Oversteken naar Pathmos

Vanuit haar woning aan de Calicotstraat loopt Brigitta richting de Pathmossingel, de natuurlijke grens die Pathmos scheidt van de rest van de stad. De auto’s razen met vijftig kilometer per uur over de geasfalteerde scheidslijn. Het kruispunt met de Haaksbergerstraat wordt gedomineerd door stoplichten. Een fietser op het rode asfalt rijdt met een kind achterop; hun wangen zijn rood van de koude wind.

Brigitta kijkt zorgvuldig naar links. Ze moet wachten tot het licht op rood springt om veilig over te steken. “Soms sta je hier lang stil,” vertelt ze terwijl ze geduldig blijft staan. “Eerst komen er veel auto’s voorbij, daarna fietsers. Gelukkig is er een middenberm voor auto’s, fietsers en wandelaars zoals ik. Dan kun je daar wachten en goed kijken wanneer je kunt oversteken naar de Weverstraat (op Pathmos, red.).”

Deze wandeling is voor Brigitta inmiddels routine. “Voor mij voelt het niet alsof ik de wijk verlaat,” zegt ze nuchter terwijl ze de Pathmossingel oversteekt en haar blik al gericht is op de vertrouwde rode daken van Pathmos.

Er moet een historische fout worden rechtgezet,” zegt Peter Reinders, voorzitter van de wijkraad Pathmos, met overtuiging. Al jaren zet hij zich in om Pathmos-binnensingel weer officieel bij Pathmos te laten horen. “Het is nooit de bedoeling geweest dat het gescheiden zou worden. Aan de architectuur en de indeling van de wijk kun je duidelijk zien dat het Pathmos is.”

Terwijl we richting de grens lopen die volgens Reinders de werkelijke scheiding zou moeten zijn – de Janninksweg – wijst hij op de verschillen tussen de twee wijken. “De architectuur verschilt enorm tussen Pathmos en Veldkamp,” merkt hij op. Hij steekt een vers gerolde sjekkie aan en wijst naar een muur aan de overkant van het kruispunt. “Kijk, daar zie je het: die muur is superstrak. Dat vind je niet bij de honderd jaar oude huizen van Pathmos. Zelfs de straatklinkers zijn anders. Hier in de Sterkerstraat zit er een soort geul in het midden, terwijl de Jan Harm Boschstraat aan de overkant strak en recht is.”

Met een laatste trek dooft hij zijn sigaret en trapt deze uit op de klinkers die, volgens hem, onmiskenbaar bij Pathmos horen.

Een historische fout rechtzetten

Reinders en Veenstra proberen al jaren om de scheiding op de agenda te krijgen bij de gemeente. “We hebben dit meerdere keren aangekaart bij de wethouder, maar tot nu toe zonder succes,” zegt Reinders. Toch blijft de wens om de twee delen samen te voegen.

Annette Toonen, woordvoerder van de gemeente Enschede, zegt dat de gemeente niet bekend is met deze wens. “Tot zover bekend zijn we niet op de hoogte van een verzoek van de wijkraad,” schrijft ze in een schriftelijke reactie.

Met de huidige richtlijnen lijkt het echter lastig om de twee delen samen te voegen. De Pathmossingel wordt gezien als een natuurlijke grens door de Enschedeërs, en een herindeling is alleen mogelijk als er veranderingen zijn in de ruimtelijke ordening of bestemmingsplannen – iets wat niet snel zal gebeuren, omdat Pathmos een cultuurhistorische waarde heeft die in het bestemmingsplan is vastgelegd.

Voor de Pathmossers zelf doet de grens er echter weinig toe. “Ik ben en blijf een Pathmosser,” zegt Brigitta Veenstra trots.