Door Meike Winters

Aan de Merelstraat in Groningen, verstopt achter een onopvallende ingang aan de Zaagmuldersweg, ligt een plek waar dagelijks verhalen samenkomen. Geen winkel waar je iets koopt, maar een winkel waar je mag nemen en misschien nog belangrijker: mag zijn. De Weggeefwinkel in de Oosterparkwijk is in slechts tweeënhalf jaar tijd uitgegroeid tot een onmisbare plek voor buurtbewoners die worstelen met armoede, eenzaamheid of het opbouwen van een nieuw leven. Hier is armoede niet langer een taboe, maar een aanleiding voor verbinding.

Het begin: een idee geboren uit armoede

“Ik heb zelf in armoede gezeten. Na mijn depressie had ik niks meer,” vertelt oprichtster Cindy Siegers. “En toen ik weer een beetje opkrabbelde, zag ik hoeveel mensen om me heen ook worstelen. Alleen… vaak nét te veel verdienen voor hulp. Geen voedselbank, geen toeslag, niks. Dan sta je er dus gewoon alleen voor.” Wat begon met een telefoontje rond kerst, “Ik heb een idee, dit móet eruit!”, groeide dankzij de steun van opbouwwerker Lub Snijder en anderen in rap tempo uit tot een concept dat inmiddels elke week rond de 450 mensen trekt. “Het was geen weggeefkast wat ik wilde,” lacht Cindy. “Het moest een echte plek worden. Met rekken, mandjes, gesprekken, koffie. Een plek waar je niet alleen iets krijgt, maar ook iets mag voelen: dat je ertoe doet.”

De ruimte zelf ademt eenvoud en warmte. Kleding hangt overzichtelijk aan rekken, er staan mandjes klaar voor bezoekers, en in een hoekje pruttelt een koffiezetapparaat. De muren zijn opgefleurd met tekeningen en handgeschreven bedankbriefjes. Geen dure inrichting, maar een sfeer van welkom. “We wilden dat het voelde als een huiskamer,” zegt Cindy. “Geen loket, geen formulieren. Gewoon: kom binnen.”

Armoede als realiteit  

Het is een onderwerp waar velen zich ongemakkelijk bij voelen: armoede. Toch is het dagelijkse realiteit voor honderdduizenden mensen in Nederland. Ook in de Oosterparkwijk, waar sociale verschillen groot zijn en kansenongelijkheid voelbaar is tussen de straten. Ruim een kwart van de inwoners van de wijk geeft aan dat financiële problemen, zoals werkloosheid, armoede en schulden, met voorrang moeten worden aangepakt.* Lub Snijder, die al vier jaar actief is als opbouwwerker bij WIJ Groningen, kent de wijk als zijn broekzak. “De wijk staat bekend als achterstandswijk, maar dat beeld klopt niet helemaal. Het verschilt enorm per straat. En juist daardoor zie je dat sommige mensen buiten beeld blijven.” Volgens Lub leven veel mensen “onder de radar”. Ze vragen geen hulp aan, durven hun schaamte niet te tonen. Maar bij Cindy stappen ze wél naar binnen. Waarom? Omdat ze daar geen loket treffen, maar een luisterend oor.

Meer dan spullen

De Weggeefwinkel is geen plek van transacties, het is een plek van transformatie. En dat zit hem niet alleen in de spullen die je er kunt ophalen. “Sommige vrouwen die hier werken, zijn zelf ooit als bezoeker binnengekomen,” vertelt Cindy. “Zoals een van de vrijwilligers. Ze vond het spannend om mensen aan te spreken. Nu straalt ze achter de toonbank, begroet mensen en helpt nieuwkomers hun weg te vinden. Ze zegt: ‘Door Cindy ben ik dat gewoon gaan doen. En nu vind ik het niet eens meer spannend.’ Dat is toch goud?” De winkel draait volledig op vrijwilligers. Mensen uit de wijk, mensen uit de opvang, mensen met een verleden dat hen had kunnen breken, maar hen hier juist samenbrengt. “Het is bijna therapeutisch,” zegt Lub. “Hier bloeien mensen op. Omdat ze ergens nodig zijn, zich gezien voelen, omdat er ritme komt. Soms is dát het begin van herstel.”

De motor achter de schermen

Lub Snijder was er vanaf het begin bij. Zijn aanpak is allesbehalve standaard: niet met formulieren en systemen, maar met mindmaps op papier, persoonlijke gesprekken en een scherp oog voor wat onder de oppervlakte speelt. “Cindy wilde iets terugdoen. Ze wist alleen nog niet hoe. Dan ga ik zitten, een uur praten. Wie ben je? Wat drijft je? En dan komt er vanzelf een plan. In dit geval: een weggeefwinkel als sociale spil.” Lub is wars van hokjesdenken. “Ik geloof niet in hiërarchie. De een is niet méér omdat hij een diploma heeft. Hier in de winkel zie je dat ook. Iedereen helpt, iedereen leert. Van elkaar, mét elkaar.” Naast zijn werk bij WIJ Groningen is Lub ook betrokken bij voedselinitiatieven, kringloopwinkels en repaircafés. “Je bouwt netwerken, je koppelt mensen aan elkaar. Dat is wat ik doe. Zonder veel poespas. Als ik mensen bij elkaar zet, gebeurt er iets.”

450 bezoekers per week

Dat de behoefte groot is, blijkt uit de cijfers: inmiddels lopen er gemiddeld 450 mensen per week binnen. “Elke dag zie ik nieuwe gezichten,” zegt Cindy. “We gebruiken kaartjes om bij te houden wie wanneer is geweest, anders verliezen we het overzicht. Het groeit zo snel. En ja, het moet groter.” De winkel werkt met een simpel systeem: mensen mogen tien kledingstukken per week meenemen. Geen vragen, geen voorwaarden. “Sommige mensen willen iets terugdoen. Ze doneren zelf spullen, of geven een euro in het potje. Terwijl ze het eigenlijk zelf ook nauwelijks redden. Dat raakt me elke keer weer.”

Een onverwachte bevestiging: de 1 april grap

Dat de Weggeefwinkel inmiddels van grote betekenis is, bleek onverwacht op 1 april. Cindy plaatste toen voor de grap een bericht op Facebook dat de winkel zou gaan sluiten. De reacties stroomden binnen, van geschrokken buurtbewoners tot mensen die hun tranen niet konden bedwingen. “Toen pas zag ik echt hoeveel de winkel betekent voor de wijk,” zegt Cindy. “Het was als een schrikreactie van een hele gemeenschap.” De grap viel niet in de smaak, maar bevestigde des te meer de waarde van deze plek.

De kracht van vertrouwen

Wat de Weggeefwinkel bijzonder maakt, is de vertrouwensband die Cindy met haar bezoekers opbouwt. “Ze weet wie wat nodig heeft, ook als mensen het zelf nog niet zeggen,” zegt Lub. “En het gaat ver. Mensen uit de vrouwenopvang van Wender komen hier zonder bezittingen. Cindy helpt ze aan spullen, maar ook aan kracht.” Cindy doet dat zonder oordeel. “Iedereen komt hier met een verhaal. Een rugzak. Maar ik kijk niet naar die rugzak. Ik kijk naar wie je nú bent.”

Meer dan een winkel 

De impact van de Weggeefwinkel reikt verder dan de muren van het pand. Waar vroeger negatieve verhalen rondgingen over de locatie Oosterpark Heem, vanwege incidenten, verloedering en criminaliteit, is er nu een andere associatie. “Als mensen nu over de Merelstraat praten, zeggen ze: ‘Oh, daar zit die mooie weggeefwinkel!’” vertelt Lub trots. “Ik wil er een stichting van maken,” zegt Lub. “Zodat we ook subsidies kunnen aanvragen. Dingen formaliseren. Maar altijd met hetzelfde uitgangspunt: de mens eerst.”

Het liefst zou Cindy willen dat haar winkel niet nodig was. “Dat iedereen genoeg heeft. Dat we dit overbodig maken. Maar zo ver zijn we nog lang niet. Dus zolang het nodig is, sta ik hier. Met mijn team. voor de wijk.”