Gabriel Hendriks Maseda en Robin Mijwaart

HARDERWIJK – Goed nieuws voor reizigers die vaak de trein pakken tussen Amersfoort en Harderwijk: de spitstrein, die tijdens de coronacrisis uit noodzaak uit de dienstregeling werd gesneden, is terug van weggeweest. Daarmee arriveren reizigers 10 minuten eerder op Amersfoort Centraal, en wordt de verbinding aantrekkelijker voor toeristen – iets waar de lokale economie op termijn van kan profiteren. Met de terugkeer hoopt het college meer automobilisten naar de trein te lokken en daarmee de druk op de A28 te verlagen, maar of dat plan slaagt is nog onzeker. “Zo’n routine doorbreek je niet zomaar.”

Je betaalt geen parkeerkosten, hebt geen last van ellenlange files en bent meteen in het stadscentrum. De gepensioneerde Diny Meijer (67) – net terug van een dagje shoppen met vriendinnen, wachtend op haar trein vanaf station Nijkerk – heeft allang scherp waarom de trein voor haar veel voordeliger is dan de auto. Het is precies het effect dat staatssecretaris Chris Jansen (PVV) en zijn politieke collega’s beogen: een alternatief bieden voor de auto, zodat minder automobilisten in de file terechtkomen op weg naar hun bestemming. 

“Ik ga met de trein omdat het anders gewoon niet meer te doen is”, verklaart Diny terwijl ze in een wachthokje op spoor 2 staat, met in de hand een verzameling winkeltasjes – de buit van vandaag. “De files zijn onvoorspelbaar lang geworden”, vindt de Harderwijkse. ”Je weet gewoon niet meer waar je aan toe bent.” 

Mooie stap 

De terugkeer van de spitstrein moet ervoor zorgen dat meer mensen de auto laten staan, en daarmee de drukke A28 wordt ontlast. Dat daarin nu een eerste stap wordt gezet, wordt dan ook positief ontvangen. Wethouder Mobiliteit Tyas Bijholt (D66, Amersfoort) spreekt van “een mooie stap in de verbetering van het openbaar vervoer in de regio”. 

Ook staatssecretaris Chris Jansen, die bij het vertrek van de allereerste spitstrein speciaal het fluitsignaal kwam geven, is enthousiast. Hij noemt de extra treinen ‘een mooi resultaat’. “Een goede verbinding is essentieel, zeker binnen het bredere mobiliteitsplaatje.”

Effectiviteit onzeker

Of een uitbreiding van de dienstregeling daadwerkelijk zoden aan de dijk zal zetten, is nog maar zeer de vraag, zegt mobiliteitsspecialist Bart Horstman van Shuttel. “Werknemers en studenten reizen meestal volgens vaste patronen, en die doorbreek je niet zomaar”, aldus Horstman. “Daarvoor is meer tijd en inzet nodig. Er spelen veel meer factoren mee bij de eventuele overstap van de auto naar de trein.”

Voor iemand die aan de rand van Harderwijk woont en een flinke afstand tot het station moet overbruggen, blijft de auto vaak een logische keuze, legt Horstman uit. Zelfs als er dagelijks extra treinen rijden, verandert dat weinig aan het gedrag als de afstand tot de OV-locatie te ver is.

Beeld: Bart Horstman/Shuttle

De sleutel tot succes ligt volgens Bart bij werkgevers en gemeenten, die gedragsveranderingen kunnen stimuleren. “Wanneer OV-kosten volledig worden vergoed door de werkgever, stimuleert dit mensen om de trein te pakken. Van oudsher focussen we meer op een kilometervergoeding voor de auto, maar dat is – als je wil dat meer mensen met de trein reizen – achterhaald.”

Daarnaast is het volgens Horstman belangrijk om ook te investeren in goede fietsparkeerplaatsen bij stations. “De combinatie fiets en trein wordt vaak gebruikt. Als mensen hun fiets makkelijk en veilig kunnen stallen, verlaagt dat opnieuw de drempel om voor het OV te kiezen.”

Dienstregeling regio

Bij het doel om mensen van de auto naar de trein te lokken, zet Diny haar vraagtekens. “Wie eenmaal gewend is aan de gemakken van de auto, stapt niet snel over op iets anders”, denkt ze.

Een andere reiziger vat het treffend samen: “Het is ook een stukje vrijheid. Met de auto kun je vertrekken wanneer je wilt, terwijl je met de trein gebonden bent aan de vaste tijden.”

Beeld: eigen foto/station Nijkerk

Hij vult aan: “Ik werk helemaal aan de rand van Amersfoort en ik reis buiten de spits. Het is voor mij minder moeite om rechtstreeks met de auto te gaan. Anders moet ik nog dat hele eind van het station naar mijn werk lopen.”

De Noord-Veluwe is tevreden met de terugkeer van de spitstrein, en hoopt dat het hier niet bij blijft. Op termijn moet er meer treinverkeer komen tussen Amersfoort en Zwolle, vindt het college. Station Harderwijk moet een intercitystation worden, waardoor de regio – die op dit moment nog kampt met een dienstregeling die stamt uit de jaren 70 – veel beter bereikbaar wordt.

Niet alleen het reiscomfort zou met zo’n aanpassing aan kwaliteit winnen, maar ook de economische positie van Harderwijk. Een verbeterde bereikbaarheid maakt de stad aantrekkelijker voor ondernemers, werknemers en dagjesmensen, is het idee.

NS-woordvoerder Nicky Werumeus Buning wil niet vooruitlopen op de mogelijke komst van een intercitystop. Ze noemt de spitstrein “een hele mooie stap”, en bevestigt dat ProRail – de organisatie die verantwoordelijk is voor het Nederlandse spoornet – onderzoek doet naar de komst van een keerstop in Harderwijk. Met zo’n keerstop kunnen de treinen uit de richting van Amersfoort eenvoudig keren bij het station, en kunnen er daardoor meer treinen gaan rijden. Nu rijden treinen nog leeg door naar Nunspeet om daar een draai te maken. 

Intercitystop

Om de verbeterde dienstregeling onder de aandacht te brengen, heeft de NS alle treingangers die regelmatig tussen Amersfoort en Harderwijk reizen een e-mail gestuurd, vertelt Werumeus Buning.

Over het grotere plaatje wil de woordvoerder weinig kwijt. “De visie van de NS om mensen te stimuleren de trein te pakken, is onderdeel van onze vertrouwelijke verkoopstrategie.”

Beeld: NS-woordvoerder Nicky Werumeus Buning bij de eerste rit van de nieuwe spitstrein/NS