D0or Maureen Bloemerts

Regelmatig worden er in Nederland nog explosieven uit de Tweede Wereldoorlog gevonden. Soms midden in een stad, soms op akkers, soms in natuurgebieden waar mensen recreëren. In oktober gebeurde dat nog in Havelte, op het Holtingerveld. Daar werd bij onderzoek zo’n 700 kilo aan munitie gevonden, waaronder zware vliegtuigbommen. Dat roept ook in Ommen de vraag op: hoe veilig is het hier eigenlijk?

Hoe zijn explosieven hier terechtgekomen?

Ommen was geen frontgebied, maar speelde tijdens de oorlog wel een rol. Het spoor, bruggen en verbindingsroutes waren belangrijk voor het leger en werden daardoor beschoten of gebombardeerd. Tijdens de bevrijding in april 1945 is er in en rond Ommen gevochten. Door die gebeurtenissen kan er nog altijd munitie in de grond zitten, ook al is die nooit bewust achtergelaten.

Daarnaast zijn veel natuurgebieden en akkers in het buitengebied al tientallen jaren nauwelijks diep verstoord. Dat betekent niet dat de bodem vol ligt met explosieven, maar wel dat wat er ooit is achtergebleven, daar nog steeds kan liggen.

Onderzoek en opsporing: wie is verantwoordelijk?

Bij graaf- of baggerwerk dieper dan dertig centimeter moet volgens de Arbowet eerst worden onderzocht of er explosieven in de bodem kunnen liggen. Dat begint met historisch onderzoek: wat is er tijdens de oorlog gebeurd in dat gebied? Pas daarna wordt besloten of opsporing nodig is.

Didier Meisner van Euro Radar, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het opsporen van explosieven, zegt dat dit onderzoek niet altijd wordt gedaan. “Het staat wel in de regels, maar niet iedereen houdt zich eraan. Dan hoor je later in het nieuws dat een aannemer een explosief aantreft, terwijl dat vooraf voorkomen had kunnen worden.”

Hoe speelt dit in Ommen?

In Ommen zijn tot nu toe geen zware vliegtuigbommen gevonden, zoals in andere delen van Nederland. Wel worden er af en toe kleine munitieresten aangetroffen, bijvoorbeeld door hobbyisten met een metaaldetector.

Volgens Meisner is er in Ommen tijdens de oorlog genoeg gebeurd om alert te blijven. “In de natuur is de bodem weinig geroerd en echte onderzoeken hebben daar nauwelijks plaatsgevonden.” “Dat vergroot de kans dat er nog iets ligt.” Tegelijkertijd nuanceert hij dat risico: “Vergelijk je Ommen met gebieden waar veel zwaarder is gevochten, dan is de kans daar vele malen groter.”

Wat betekent dit voor recreatie en veiligheid?

In het Vechtdal, waar veel mensen wandelen en recreëren, ziet Waterschap Vechtstromen geen verhoogd risico. De afgelopen jaren zijn daar geen niet-gesprongen explosieven aangetroffen. Ook bij recente baggerwerkzaamheden is geen nieuw onderzoek gedaan, omdat het gebied eerder al is verstoord.

Voor wandelaars betekent dit dat de kans om iets tegen te komen klein is, maar niet nul. Meisner denkt dat explosieven in bossen vaker zijn verplaatst door mensen dan dat ze al tachtig jaar ongestoord aan de oppervlakte liggen. Op landbouwgrond kunnen resten soms omhoog komen door ploegen.

Wat moet je doen als je iets vindt?

Oude munitie is niet automatisch ongevaarlijk. “Het zijn vaak Engelse bommen, die nog steeds kunnen functioneren,” zegt Meisner. Zijn advies is duidelijk: niet aanraken en direct de politie bellen.

Dus: hoe groot is de kans in Ommen?

Explosieven uit de Tweede Wereldoorlog kunnen overal in Nederland voorkomen. In Ommen is het risico klein, zeker vergeleken met zwaar getroffen gebieden, maar helemaal uit te sluiten is het niet. De manier waarop gemeente, aannemers en waterschappen omgaan met onderzoek en veiligheid speelt daarbij een grote rol.
Zolang die belangen zorgvuldig worden afgewogen, is de kans op ongelukken volgens experts vrijwel nul.