HURDEGARYP – Voormalig sekswerkers krijgen net als statushouders, mantelzorgers en vrijgekomen criminelen voorrang op een sociale huurwoning in Friesland. Deze groepen vallen onder de zogeheten ‘urgenten’ waar maximaal een derde van de vrijgekomen sociale huurwoningen aan zal worden toegewezen. Andere aandachtsgroepen, waaronder ouderen, komen daarentegen níet in aanmerking voor zo’n voorrangsregeling. Hoe zit dat? Vijf vragen.

Hoe wijst een woningcorporatie een sociale huurwoning toe?

WoonFriesland is de grootste woningcorporatie van de provincie en moet net als alle andere woningcorporaties woningen ‘passend toewijzen’. Dat betekent dat het sociaal verhuurbedrijf inwoners met de laagste inkomens extra aandacht moet geven. Dit geldt echter niet voor alle sociale huurwoningen: minimaal 85 procent moet toegewezen worden op deze manier. De overige 15 procent mag vrij toegewezen worden, al maakt WoonFriesland daar volgens woordvoerder Marc Bosma geen gebruik van. Verder zijn inschrijfduur en het wel of niet behoren tot de groep ‘urgenten’ bepalende factoren in de zoektocht naar een huis.

Wat is een urgentieverordening?

Vanaf 2025 zijn alle gemeenten verplicht om in een verordening aan te geven wanneer bepaalde aandachtsgroepen met voorrang in aanmerking komen voor een sociale huurwoning. Een deel van deze groep zijn de ‘wettelijke urgenten’. Maximaal een derde van de vrijgekomen sociale huurwoningen gaat naar deze groep. Een urgente keert terug naar de gemeente waar hij of zij vandaan komt. De provincie, woningcorporaties en Friese gemeentes werken op dit moment aan zo’n urgentieverordening, vertelt woordvoerder Suzanne Veldstra. Deze wordt waarschijnlijk in oktober aangenomen en treedt per 1 januari 2026 in werking. Volgens Veldstra komt er een regionale uitvoeringsorganisatie die urgenten met voorrang gaat aanwijzen.

Welke urgente groepen zijn er in Friesland?

Het gaat onder andere om mensen die uit jeugdinstellingen, GGZ-instellingen en maatschappelijke opvang komen, die weer zelfstandig kunnen wonen. Dit is bepaald in de Wet Versterking Regie op Volkshuisvesting die vooral moet zorgen voor een betere regie op het aantal betaalbare woningen en de evenwichtige verdeling daarvan. Ook horen hier mantelzorgverleners en -ontvangers bij, evenals (jeugd)gedetineerden die langer dan drie maanden vastzaten en stoppende sekswerkers.

Voor die laatste groep krijgen gemeentes subsidie. Prostituees krijgen zo de mogelijkheid om onder begeleiding te stoppen. Vaak zijn psychische en of fysieke klachten en teruglopende inkomsten of zelfs schulden redenen om te stoppen, blijkt uit onderzoek dat in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is uitgevoerd. Wanneer sekswerkers stoppen loopt hun inkomen vaak terug waardoor ze op zoek moeten naar een andere woning. De provincie Fryslân geeft naast deze ‘wettelijk urgenten’ statushouders ook voorrang op een sociale huurwoning.

Waarom krijgen ouderen geen voorrang?

Volgens Veldstra is vanuit de Wmo, de Wet maatschappelijke ondersteuning (gemeenten geven thuis ondersteuning en begeleiding), ‘oud’ zijn op zichzelf geen beperking. “Een oudere inwoner is vaak prima in staat om zelfstandig een woning te zoeken en te vinden. Dit in tegenstelling tot de in de urgentieverordening aangewezen doelgroepen.” Volgens Lieuwe Feenstra, lid van de Seniorenraad Tytsjerksteradiel, is dit juist niet altijd het geval: “Ouderen willen ontzorgd worden in de laatste paar jaar en ze willen niet allerlei drempels tegenkomen. De grootste drempel is digitale vaardigheid. Hoe komt iemand van 90 op de hoogte van het woningaanbod als je geen computer hebt?” Volgens Veldstra speelt er nog een reden mee waardoor ouderen niet aangewezen kunnen worden als urgente doelgroep: “Dat zou leeftijdsdiscriminatie zijn, hetgeen ook wettelijk verboden is.”

Kan die voorrang voor ouderen tóch geregeld worden?

Dat is de vraag. Ouderen vallen volgens WoonFriesland wel onder de categorie aandachtsgroepen, waarover dan weer afspraken kunnen worden gemaakt met gemeentes. In de prestatieafspraken van 2022 is daar echter niets over terug te vinden. Toch vinden er wel gesprekken plaats. Op dit moment is Lieuwe Feenstra in gesprek met de gemeente Tytsjerksteradiel, welzijnsorganisatie KEaRN, zorg- en thuiszorgorganisaties en woningcorporatie WoonFriesland om die voorrang tóch te regelen. Eerst is het volgens hem belangrijk dat ouderen zich gaan inschrijven bij een woningcorporatie. “Iedereen denkt dat er wel een plekje is als ze niet meer thuis kunnen wonen, daarom schrijven ze zich niet in.” Vervolgens zou hij het liefst zien dat inwoners van 85 jaar en ouder voorrang kunnen krijgen, al is het nog maar de vraag of dat gaat lukken.